Kobieta i mężczyzna, którzy zawierają małżeństwo kościelne, tworzą ze sobą wspólnotę całego życia, skierowaną ze swej natury na dobro małżonków oraz do zrodzenia i wychowania potomstwa. Małżonkowie mają obowiązek i prawo zachowania współżycia małżeńskiego, chyba że usprawiedliwia ich zgodna z prawem przyczyna.
Możliwa separacja według prawa kanonicznego
Podobnie jak w prawie cywilnym, małżonkowie przeżywający poważny kryzys w związku, w konkretnych sytuacjach (np. zdrady) mogą skorzystać z instytucji separacji – przewiduje to prawo kanoniczne.
Zatem w pewnych przypadkach możliwe staje się uchylenie wspólnoty małżeńskiej, które nie prowadzi jednak do jej całkowitego i nieodwracalnego rozpadu (tj. mowa o separacji).
Separacja kościelna pozwala współmałżonkom na osobne zamieszkanie i zaprzestanie pożycia. Co do zasady małżonkowie powinni mieć wspólne stałe lub tymczasowe zamieszkanie, ale z racji wskazanej separacji lub ze względu na inną słuszną przyczynę, każdy z nich może mieć własne miejsce zamieszkania.
W nauce kanonistycznej rozróżnia się separację czasową, która zostaje orzeczona na konkretny okres lub do dnia ustania przyczyny. Istnieje także separacja wieczysta - dozgonna, którą orzeka się do końca życia. Jednakże wskazana separacja kościelna nie ma wpływu na cywilne skutki małżeństwa – inaczej niż przy separacji według prawa cywilnego, gdzie orzeczenie separacji ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód (tj. między małżonkami powstaje rozdzielność majątkowa, odsunięcie od dziedziczenia ustawowego, uchylenie domniemania, że dziecko urodzone podczas separacji jest dzieckiem męża).
Zdrada jako przyczyna separacji "kościelnej"
Niedochowanie wierności może stanowić przyczynę separacji kościelnej, jeżeli małżonek niewinny nie wybaczył winy współmałżonka.
Zatem osoba zdradzona, która nie przebaczyła współmałżonkowi i zaprzestała z nią współżycia, może wnieść do odpowiedniego trybunału kościelnego sprawę o separację kanoniczną.
Co ważne i niezwykle ciekawe, współmałżonek niewinny może, w sposób godny pochwały, dopuścić z powrotem drugą stronę do życia małżeńskiego. W takim wypadku zrzeka się prawa do separacji. Jak wskazuje bowiem prawo kanoniczne – usilnie zaleca się, aby współmałżonek, powodowany chrześcijańską miłością i zatroskany o dobro rodziny, nie odmawiał stronie cudzołożnej przebaczenia oraz nie zrywał z nią życia małżeńskiego, to jednak, gdy wyraźnie albo milcząco nie darował tej winy, ma prawo zerwać pożycie małżeńskie, chyba, że zgodził się na cudzołóstwo albo stał się jej przyczyną albo sam także popełnił cudzołóstwo.
Ważny termin 6 miesięcy...
Co istotne, może dojść do milczącego darowania, gdy strona niewinna, dowiedziawszy się o cudzołóstwie, z własnej woli kontynuowała pożycie małżeńskie ze współmałżonkiem. Domniemanie darowania zachodzi, jeśli przez 6 miesięcy strona niewinna zachowała pożycie małżeńskie i nie odniosła się do władzy kościelnej lub państwowej.
Pobocznie wskazać należy, że zdrada małżeńska nie jest jedyną przyczyną, na podstawie której można żądać separacji kościelnej. W sytuacji, gdy jedno z małżonków stanowi zagrożenie duchowe dla drugiego albo gdy zagrożone są wspólne dzieci, sąd kościelny może również orzec separację małżeńską – mowa na przykład o uzależnieniu małżonka od alkoholu czy narkotyków.
Jak wskazuje prawo kanoniczne - po ustaniu przyczyn separacji, należy wznowić współżycie małżeńskie, chyba że władza kościelna co innego postanowi.
Reasumując powyższe rozważania:
- w małżeństwie kościelnym istnieje możliwość separacji;
- co do zasady kościół katolicki nie dopuszcza jednak rozwodów (z wyjątkami, kiedy możliwe jest stwierdzenie nieważności małżeństwa kościelnego);
- separacja kanoniczna ma inne skutki od separacji przy małżeństwie cywilnym;
- separacja w prawie kanonicznym jest zerwaniem więzi fizycznej między małżonkami w postaci wspólnego życia, które nie narusza w żaden sposób zawartego małżeństwa;
- przyczynami separacji kanonicznej może być na przykład cudzołóstwo, niebezpieczeństwo dla duszy, niebezpieczeństwo dla ciała, alkoholizm, czy hazard.
- Wykorzystane źródła:
- Kodeks Prawa Kanonicznego (rozdział IX);
- Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
